Bosnian Spring

 10-02-2014

 “Resign!”, roepen de demonstranten tegen overheidsfunctionarissen. Ze zijn boos en niet van plan te stoppen. Wat woensdag begon als een protest tegen het sluiten van een fabriek spreidde zich snel over de rest van het land en werden protesten en geweld tegen de hoge werkloosheid, corruptie, en het logge politieke systeem dat vooruitgang tegenhoudt.

De politie gebruikte rubberen kogels en traangas om demonstranten af te weren. Overheidsgebouwen in verschillende Bosnische steden, zoals Sarajevo, Tuzla, Mostar, Zenica en Bihac, zijn in brand gestoken. Volgens velen is dit het ergste geweld sinds het einde van de burgeroorlog in 1995.

In Bosnië is dan ook veel reden te klagen. Het politieke systeem verdeelt het land bijna 20 jaar na de oorlog nog altijd lang etnische lijnen. Het zijn vooral politici die nog de etnische kaart spelen. De overheid is hiernaast vaak corrupt en de werkloosheid is zo'n 40% (onder jongeren zelfs 57%). Een nauwelijks functionerende overheid en complete sociale onvrede is dan ook niets nieuws in Bosnië. Er zijn wel eens eerder demonstraties tegen de overheid geweest, maar niet eerder waren ze zo gewelddadig en massaal. Hoe komt dit? En waarom is de 'Bosnian Spring' juist in Tuzla begonnen?



Tuzla

Tuzla is de derde stad van Bosnië. De stad groeide in het communistische Joegoslavië uit tot een industrieel en cultureel centrum. De laatste jaren is daar steeds minder van over. Grote bedrijven die voorheen door de staat gerund werden, zijn sinds de jaren 2000 geprivatiseerd. Velen daarvan zijn hier aan onderdoor gegaan of ontzettend gekrompen. Dit met honderden tot duizenden werklozen tot gevolg. Werknemers wachten soms al twee jaar op hun salaris. Daarom gingen meer dan tienduizend mensen begin februari de straat op. Ze eisten dat de privatisering werd teruggedraaid of een fatsoenlijk faillissement zodat zij in ieder geval hun onbetaalde salaris zouden ontvangen of terug aan het werk zouden kunnen gaan.
Maar de demonstranten voelde zich niet gehoord, de demonstraties werden groter en de eisen ook. Ze willen dat de regionale regering aftreedt. Er werd gevochten met de politie en de betogers slaagden erin het lokale regeringsgebouw binnen te komen en er brand te stichten. De protesten sloegen over naar andere steden. Ook hier werd gevochten en overheidsgebouwen in brand gezet.

Massale demonstraties

In Sarajevo wordt inmiddels al een paar dagen gedemonstreerd. Ook in minder grote steden en dorpen in beide delen van het land eisen betogers het aftreden van de regionale overheid. Er zijn eerder demonstraties in Bosnië geweest uit onvrede met de overheid, de werkloosheid en de politieke en economische situatie. Afgelopen zomer nog gingen mensen dagenlang de straat op in protest tegen de politieke situatie. Die protesten liepen op niets uit. De opkomst werd steeds minder, totdat er niemand meer kwam. Vooralsnog lijken de recente protesten anders. Ze zijn massaler en bovendien gewelddadiger. De politie moet in actie komen. Tientallen politieagenten zijn gewond geraakt. Betogers ook. Er wordt brand gesticht in overheidsgebouwen of ze worden geplunderd. Ook het nationaal archief moest er aan geloven. Duizend oude stukken gingen in vlammen op.

Voorlopig lijkt er geen eind te komen aan de protesten. De woede van de betogers is groot en niet zomaar ingedamd. “ Als we nu niet doorzetten, gebeurt er nooit iets” wordt er op twitter gezegd.
De eerste ontslagen van politici of overheidsfunctionarissen zijn al ingediend. De demonstranten gaan door.
Zal er nu eindelijk een doorbraak komen in het politieke systeem dat Bosnië al jarenlang remt in een weg naar vooruitgang?

Foto's door: Gerwin Peelen , Sarajevo
http://bureaubosnie.wordpress.com/
@peelenschil

De oude brug van Mostar

Blog voor OneWorld


In het oude centrum van Mostar is het druk. Zeker tijdens de zomer. In een klein winkeltje tikt een kopersmit aan een nieuw koffiekannetje om het vervolgens te kunnen slijten aan de vele toeristen die langs schuifelen. Aan de andere kant van de brug proberen mensen je hun restaurant in te lokken. Op straat wordt de kaart aangeboden, een ander restaurant heeft zijn personeel traditionele Bosnische kleding aan laten doen. De zon schijnt en het centrum van Mostar is erg levendig.

Lees hier verder

Verder leven in Srebrenica

Artikel voor VersPers

Srebrenica is, na Sarajevo, misschien wel de bekendste stad in Bosnië. Vroeger was dat vanwege de natuur en het nabijgelegen kuuroord. Nu is dat vanwege de bloedige geschiedenis en de genocide die het stadje kende.

Lees hier verder

Pale: een anoniem stadje

Blog voor OneWorld (09-07-2013)

Zondagmiddag 7 juli 2013. De grote finale voor Novak Djokovic. De Serviër staat in de finale van Wimbledon. Op Britste bodem neemt Djokovic het op tegen de Brit Murray, die als hij wint geschiedenis zal schrijven. Afgezien van de coach en de vriendin van de Serviër zal het hele publiek juichen voor z’n tegenstander.           

In Pale, een klein stadje naast Sarajevo, niet. Daar juichen ze voor Novak. Pale is op het eerste oog een nietszeggend, anoniem en normaal stadje. De bevolking is arm. Betonnen flatgebouwen worden afgewisseld door grauwe huisjes. Tegen een achtergrond van bergen en natuur rijden af en toe een paar auto’s door de kapotte straten. Het voetbalveldje is modderig en verlaten. Het felwitte kerkje is prachtig onderhouden en steekt af tegen de rest van de grauwe stad.        

Pale ligt in het Servische gedeelte van Bosnië. Bosnië is opgedeeld in twee delen: de Federatie van Bosnië en Herzegovina, waar voornamelijk Bosniakken en Kroaten  wonen, en de Republiek Servië (niet te verwarren met buurland Servië) waar voornamelijk Bosnische Serven wonen. Pale ligt net in de Republiek Servië, ongeveer een half uur met de bus van Sarajevo.         

De reis naar Pale door de bergen is prachtig. Hoge bergen, smalle kloven en vrijwel onbewoonde  en onaangetaste stukken natuur. Opeens duikt uit die overweldigende natuur een klein stadje op. Het is op deze regenachtige zondagmiddag erg rustig op straat. Een paar kinderen spelen een potje basketbal voor hun flat. Maar de meeste mensen zitten binnen; thuis of in een van de talrijke cafeetjes van het stadje. In een van die cafés nestel ik mezelf tussen de Djokovicfans achter een biertje. Met armgebaren richting de haperende TV moedigen ze hem aan. Waarschijnlijk niet omdat ze zulke tennisfreaks zijn.   
Pale staat bekend als voormalig nationalistisch bolwerk van de Bosnische Serven. Vanuit hier werd de belegering van Sarajevo, die meer dan 3 jaar duurde, voor een groot deel georganiseerd. Het is tevens de oude  woonplaats van Radovan Karadzic. Zijn vrouw en dochter schijnen er nog steeds te wonen. Het nationalisme, en daarmee anti-Westerse gevoelens leefde enorm hier. In hun ogen worden de Serviërs gedemoniseerd door het Westen en krijgen zij van alles de schuld.    

Nu, 18 jaar na het einde van de oorlog, merk je vrijwel niets meer van deze geschiedenis. De paar mensen die een klein beetje Engels kunnen zijn erg behulpzaam voor deze Westerse bezoeker. Ze vinden het leuk dat ik tennis met ze kijk.         

Het is inmiddels 2-0 in sets voor Murray die ook in de derde set aan de winnende hand is. Het café is daarom bijna leeggestroomd. Ik loop terug naar het busstation. Vlak voordat de bus vertrekt zie ik in de vertrekhal heroïsche beelden van een winnende tennisser. Een taxichauffeur geeft een kleine glimlach. Hij kan best met dit verlies leven. De bus vertrekt en ik verlaat Pale: ooit het strategische centrum van de Bosnisch-Servische strij, nu een anoniem stadje.

Onze dagelijkse oorlog

Youngmindz

De Arabische Lente begon op 17 december in Tunesië. Groenteverkoper Mohammed Bouazizi stak zichzelf in brand. Hij deed dit uit frustratie over zijn leven en omdat hij geen kansen had op een betere toekomst. Zijn frustraties deelde hij met veel jongeren in zijn land en een massale opstand was het gevolg. Het bleef niet bij Tunesië. Jongeren in zo’n beetje de hele Arabische wereld herkenden de frustraties en het gebrek aan kansen van de jongeren in Tunesië. Dus ook zij gingen de straat op en eisten veranderingen en vaak het aftreden van de leider van hun land.

De bekendste hiervan zijn de opstanden in Egypte en momenteel in Libië. Heftige beelden hebben we gezien op en rondom het, inmiddels bekende, Tahrirplein, in Cairo. De beelden van gevechten tussen de rebellen en het leger van Khaddafi uit Libië zijn nog heftiger. Daarom ging de rest van de wereld zich ermee bemoeien. Frankrijk en Groot-Brittannië drongen aan op militaire acties. En die kwamen er. En zijn er nog steeds. Dagelijks worden Libische doelen gebombardeerd of beschoten en vechten de rebellen in de straten met het Libische leger.

En om eerlijk te zijn, ja dat is heel erg maar het wordt een beetje saai. Om elke avond opnieuw op het journaal beelden te zien van gevechten in weer dezelfde stad, bombardementen op weer dezelfde stad. Soms een andere stad, maar het verschil is toch niet te zien. De gevechten in Libië, ‘onze’ dagelijkse oorlog, gaan maar door en het einde is volgens mij nog lang niet in zicht. En dan heb je ook nog Syrië. Ook daar loopt het ontzettend uit de hand. Dagelijks heftige gevechten. Doden. Gewonden. Gevangen en vluchtelingen. Vreselijk. Heel erg vreselijk.

Ik volg nu al bijna en half jaar de Arabische Lente. En ik schaam me om dit te zeggen, maar het wordt dagelijkse kost om de nare beelden te zien en de hartverscheurende verhalen te lezen of te horen. Het is niet nieuw meer. Dus het komt minder hard aan en ik vind dat eigenlijk heel erg. Want in Syrië gebeuren terwijl jij dit leest één van de heftigste protesten sinds de Arabische Lente half december begon. Maar alléén omdat ze de zoveelste in de rij zijn doet het me veel minder dan de protesten die aan het begin van de Arabische Lente plaatsvonden. Dat is toch wrang. Logisch misschien, maar toch…

Heb jij dit ook? Maak jij je eigenlijk nog écht druk om Syrië? Laat het me weten! Want als ik niet de enige ben voel ik me misschien een heel klein beetje minder schuldig hierover.

Cacao of olie

IS Online

Stel dat onze auto's op cacao rijden en dat koffie de wereldeconomie sterk beïnvloedt. Of dat de internationale media hun camera's 24uur per dag op Abidjan richten en dat de hele wereld daar dagelijks naar kijkt. Of stel dat Ivoriaanse vluchtelingen heel makkelijk in een bootje naar het Europese vaste land kunnen…

Zouden we dan ook een no-fly zone instellen? Zouden we dan ook ons leger inzetten om Nederlanders uit Ivoorkust te halen? Zouden we dan ook dagenlang aan de buis gekluisterd zitten? Zouden we dan ook opeens van steden waar we een paar weken eerder nog nooit van hadden gehoord weten of die in handen zijn van de oppositie of juist niet?

Of zouden de dagelijkse gevechten precies hetzelfde zijn? Zou de internationale gemeenschap nog steeds pijnlijk onzichtbaar zijn? En zou Ivoorkust nog steeds maar zelden de voorpagina’s halen?

En stel dat de buurlanden van Ivoorkust ook opeens onrustig worden na frauduleuze verkiezingen. Zouden we dan spreken van een ‘West-Afrikaanse lente’ of zouden we dan nog méér afhaken dan nu al het geval is omdat het ‘in Afrika toch altijd en overal oorlog is’?

De aandacht voor Libië is uiteraard terecht. Maar waarom is diezelfde aandacht er voor Ivoorkust niet?

Een nieuwe oorlog?

IS Online

Zuid-Sudan wordt binnenkort waarschijnlijk onafhankelijk. Op 9 januari is er een referendum waar een grote meerderheid naar verwachting voor afscheiding stemt. Het Noorden, met hoofdstad Khartoem, is hier absoluut niet blij mee. Het grootste land van Afrika valt dan in tweeën. Hoe komt dit, wat zijn de gevolgen en komt er een nieuwe oorlog tussen Noord- en Zuid-Sudan?

In 2005 werd er na een decennialange burgeroorlog tussen het Noorden en het Zuiden van Sudan een vredesakkoord getekend. Dit akkoord houdt onder meer in dat er een referendum komt waar de Zuid-Soedanezen bepalen of zij zich afscheiden. Nu het referendum steeds dichterbij komt, lopen de spanningen op…

Olie, water, en trots
Zuid-Sudan heeft enorm veel olie. Op radio 1 zei Afrika-correspondent Koert Lindijer: “De olievelden liggen goeddeels in Zuid-Sudan en met een onafhankelijk Zuid-Sudan raakt het Noorden dus miljarden aan inkomsten kwijt.”
Ook controle over Nijl-water dat door Zuid-Sudan loopt speelt mee. Egypte moet dan ook met Zuid-Sudan onderhandelen over de verdeling van het water. Daar heeft het geen zin. Via wiki-leaks bleek dat Egypte geprobeerd heeft om deze reden het referendum zes jaar uit te stellen.
Volgens Nico Plooijer van IKV Pax Christi is er ook nog een andere reden waarom het Noorden absoluut niet wil dat het Zuiden onafhankelijk wordt. En dat is trots. “De regering wil niet te boek staan als de verantwoordelijke voor het uiteenvallen van het grootste land van Afrika. Dat betekent voor sommigen dat ze een deel van het land weggeven.”

Beïnvloeding
De regering beïnvloedt daarom op alle mogelijke manieren het referendum. Deze week nog zei president Al-Bashir dat hij de Islamitische wetgeving sharia invoert als Zuid-Sudan zich afscheidt. “De sharia is er eigenlijk nu al. Maar beperkt,”zegt Nico Plooijer. De islamitische wetten die er nu zijn gelden niet voor niet-moslims. Bij een onafhankelijk Zuid-Sudan zal de Sharia voor heel Noord-Sudan gelden. Ook voor de zuiderlingen die daar wonen. “Het is dus een push voor hen om niet voor onafhankelijkheid te tekenen. Zo krijgen zij een identiteit opgedrongen.”
Veel mensen gaan uit van fraude tijdens het referendum. Mensenrechtenactivist Elgak uit Zuid-Sudan zegt in oktober in de Volkskrant dat de regering in oktober 2 miljoen zuiderlingen telde die in het Noorden wonen, en er mogen stemmen. Maar in april sprak de regering nog van 500 duizend zuiderlingen in het Noorden. “Ze hebben dus mensen paraat die voor eenheid gaan stemmen”.

Oorlog?
De regering in Khartoem gaat verder dan alleen fraude en druk op de bevolking. In augustus onderschepte het Zuid-Sudanese leger een helikopter met wapens afkomstig uit het Noorden. Ze waren bestemd voor rebellen die tegen de huidige regering in Zuid-Sudan vechten. Ook zijn er af en toe kleine aanvallen van het Noord-Soedanese leger in Zuid-Sudan en beschuldigt het Zuiden het Noorden van bombardementen afgelopen november in twee Zuidelijke provincies. Een Zuid-Sudanese politicus zei toen: “Het is duidelijk dat de regeringspartij in het Noorden naar oorlog streeft en het referendum wil saboteren.”
Komt die oorlog er ook? Velen vrezen van wel. Het is afwachten maar Nico Plooijer denkt dat het wel meevalt. “Het Noorden heeft de afgelopen jaren twintig jaar namelijk ook niet kunnen winnen…”

De rauwe werkelijkheid van Afrika

VersPers

Voor Serious Request van 3FM en het Rode Kruis bezocht Eric Corton de meest afgelegen en vergeten plekken van de wereld. Elk jaar ging hij naar een ander gebied dat door oorlog, armoede of ziekte getroffen was. In zijn schrijversdebuut ‘Wilde Wereld’, beschrijft Corton zijn zeer persoonlijke ervaringen in Darfur, Congo, de Centraal-Afrikaanse Republiek en Kenia. 

Op de achterflap van ‘Wilde Wereld’ prijkt een citaat van Claudia de Breij over het boek: “Ik heb Eric’s verhalen met tranen in mijn ogen gelezen. Zelden oorlog en ellende zo voelbaar op papier gezien, maar ook nooit eerder zo getroost door het oprechte engagement van de verteller.” 

Corton vertelt open en eerlijk over zijn onwennigheid in Afrika. Hoe ga je om met mensen die onvoorstelbare dingen hebben meegemaakt? Mensen die hun eigen familie hebben zien sterven of jonge meisjes die zwaar verminkt en bruut verkracht zijn door rebellen? Hoe gedraag je je als rijke blanke man in een vluchtelingenkamp dat door bijna de hele wereld vergeten is? Wat doe je als mensen bij je komen bedelen, omdat ze geen eten hebben voor hun kinderen en je ze niets kan geven, omdat er simpelweg te weinig is voor iedereen? Corton kan en wil dit niet accepteren en wordt boos.

Deze rauwe werkelijkheid lijkt niet iets om vrolijk van te worden. Dat is ook niet de bedoeling van het boek. Als Corton echter vertelt over het Congolese meisje Wivine, word je ondanks haar hartverscheurende verhaal af en toe opgebeurd. Wivine’s verhaal is vreselijk. Ze was vier en zag haar ouders en haar grote broer vermoord worden. Hierna was ze zo bang, dat ze twee weken in haar eentje in de jungle heeft gezworven tot iemand haar vond. Nu woont ze in een weeshuis. Als Corton haar daar opzoekt met zijn koptelefoon en microfoon fleurt ze eventjes helemaal op. Dit heeft ze nog nooit gezien en ze giert het uit van het lachen als ze haar eigen stem terughoort. Corton vertelt het zo meeslepend en geëngageerd dat je meteen van dit meisje houdt.

Het is te merken dat Corton zelf bij elk verhaal opnieuw geraakt wordt door de hardheid van het leven en dat dit hem erg aangrijpt. Zo ontmoet hij de zwaar verminkte jongen Leo op een parkeerplaats. Hij was voor dood achtergelaten door de rebellen en heeft helemaal niets of niemand meer. Geen familie, geen huis en geen eten. De jongen verdwijnt maar niet uit Corton’s gedachten. ’s Avonds gaat hij terug naar de parkeerplaats om de jongen –tegen de ongeschreven regels in- toch een paar dollar te geven. 

Corton brengt zijn angst over op de lezer als hij beschrijft hoe hij ’s nachts wakker wordt door blaffende honden en een schreeuwende stoet mensen. De bewakers zijn weg, misschien zijn ze gevlucht. Corton vreest een aanval van de rebellen. 

De lezer belandt elke keer midden in Afrika, midden in het verhaal en midden in de ellende. De opmerking van Claudia de Breij is terecht. Het is bijna onmogelijk en onmenselijk om niet geroerd te worden door het indringende verhaal van Corton. Het gaat door merg en been. Het komt keihard aan, maar is bovenal oprecht.

Niet sexy

Upact

Deze week heb ik een aantal lessen gegeven op middelbare scholen. De leerlingen aan wie ik lesgaf doen mee aan een spel over de Filippijnen. Op Mindanao, één van de grootste eilanden van de Filippijnen, woedt al zo’n 40 jaar een conflict. Een einde is nog niet in zicht.

In het spel handelen de leerlingen in de stemming in het nieuws over Mindanao. Ze krijgen punten als ze goed weten in te schatten hoe positief of negatief nieuwsberichten over het conflict zijn. Tijdens de les leg ik uit waarom er een conflict is op Mindanao. Wanneer ik vertel dat er de afgelopen 40 jaar ongeveer 160.000 mensen omgekomen zijn wordt een meisje uit de klas een beetje boos. “Hoe kan het dat we daar nooit iets over horen dan? De aanslag van 9/11 kostte aan 3000 mensen het leven en daar hoor je écht superveel over!”

Meteen ontstaat er een discussie in de klas. “Dat was in Amerika, daarom.” ”Amerika heeft veel geld he”. Het conflict op Mindanao is ingewikkeld, sleept al jarenlang voort, en heeft weinig perspectief. Kortom: Mindanao is totaal niet sexy.

Toch is de vraag van dit meisje heel terecht. Kan iemand mij er een antwoord op geven? Waarom horen we nooit iets over Mindanao?